“दन्तविशोधनम् गन्धम् वैरस्यम् च निहन्ति, जिह्वादन्त, आस्यजम् मलम् निष्कृष्य सद्यः रुचिम् आधत्ते।” महर्षी वाग्भट यांच्या अष्टांग हृदयम् या ग्रंथात हा श्लोक आहे, ज्याचा अर्थ असा की, दातांची स्वच्छता केल्याने दुर्गंधी निघून जाते, जिभेवर व दातांवरील घाण निघते आणि चव सुधारते. दातुन केवळ तोंडासाठी नाही तर संपूर्ण शरीरासाठीही फायदेशीर आहे. आणि त्यासाठी योग्य काळ देखील निर्धारित केला आहे.
प्राकृतिक ब्रश म्हणजेच दातुनाचे फायदे –
नीम, बाभूळ किंवा इतर झाडांच्या टोकांपासून बनवलेली दातुन दात स्वच्छ व चमकदार ठेवते आणि हिरड्यांची देखील काळजी घेते. अष्टांग हृदयममध्ये महर्षींनी दातुनाचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे – कोणते दातुन कधी करावे याचेही मार्गदर्शन दिले आहे.
हेही वाचा..
वन खात्याच्या जमिनीवर उभ्या केलेल्या ५० वर्षे जुन्या अनधिकृत मशीदीवर चालवला बुलडोझर
१३ लाखांचे बक्षीस असलेल्या दोन नक्षलवाद्यांचा बस्तरमध्ये खात्मा
अमेरिकेकडून मिळालेल्या दणक्यांनंतर चीनसाठी भारत जवळचा; ८५,००० हून अधिक व्हिसा जारी
अनधिकृत दर्गा हटवण्यापूर्वीचं राडा, पोलिसांवर दगडफेक; नाशिकमध्ये मध्यरात्री काय घडलं?
कोणते दातुन कधी करावे?
महर्षी वाग्भट सांगतात की दातुन कडवट किंवा तुरट चव असलेली असावी. नीमपेक्षा कडवट मदार (रुई) चा दातुन सर्वोत्तम मानला आहे. त्यांनी पुढील झाडांच्या टोकांचा उल्लेख केला आहे –
नीम, मदार, बाभूळ, अर्जुन, आंबा, अमरुद, जांभूळ, महुआ (मधूक), करंज, वड, अपामार्ग, बोर, शिसव व बांबू.
हंगामानुसार दातुन – उन्हाळा व चैत्र महिन्यात – नीम, मदार, बाभूळ, हिवाळ्यात – अमरुद, जांभूळ, पावसाळ्यात – आंबा, अर्जुन, नीमची दातुन सतत करत राहू नये, दर तीन महिन्यांनी मंजन किंवा इतर दातुन करावी. या झाडांच्या रसामुळे केवळ दात व हिरड्यांची काळजीच घेतली जात नाही तर अनेक आजारांपासून शरीराचे रक्षण होते.
प्रत्येक दातुनाचे खास गुण –
नीम – अँटीबॅक्टेरियल, हिरड्यांची सूज, पायरिया, दुर्गंध, कीड यावर उपाय.
बाभूळ – कफनाशक, पित्तशामक, अतिसार, छाले, गर्भधारणेस पूरक
अर्जुन – हृदय व रक्तदाबासाठी फायदेशीर
महुआ (मधूक) – त्वचा, लघवी व दातांच्या समस्या दूर
वड – डोळ्यांची दृष्टी सुधारते, गर्भवतींसाठी उत्तम
अपामार्ग – क्षारीय, पथरी, त्वचारोगांवर गुणकारी
करंज – बवासीर, अपचन, कृमी यावर
बोर – गळ्याच्या खवखव, मासिक पाळीच्या समस्या व खोकल्यावर उपाय
दातुन कशी करावी?
लांबी – ६ ते ८ इंच
टोक – बारीक कूर्ची (ब्रशसारखी) करून
वेळ – सकाळ व संध्याकाळ
पोझिशन – उकडून (पायांच्या घोट्यांवर बसून), जेणेकरून शरीरातील सर्व अवयवांना फायदा होतो.
