युनायटेड किंगडम (यूके) मधील लंडनस्थित सेंट्रल बँकिंग कडून डिजिटल ट्रान्सफॉर्मेशन अवॉर्ड २०२५ साठी भारतीय रिझर्व्ह बँक (आरबीआय) ची निवड झाल्याने पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी रविवारी आरबीआयचे अभिनंदन केले. पंतप्रधान मोदींनी सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म ‘एक्स’ वर आरबीआयच्या पोस्टला कोट करत लिहिले की, “ही एक प्रशंसनीय उपलब्धी आहे, जी प्रशासनातील नवकल्पना आणि कार्यक्षमता दर्शवते.”
ते पुढे म्हणाले, “डिजिटल इनोव्हेशनमुळे भारताचा डिजिटल इकोसिस्टम अधिक मजबूत होत आहे, ज्याचा लाखो लोकांच्या जीवनावर सकारात्मक प्रभाव पडत आहे.” आरबीआयला ‘प्रवाह’ आणि ‘सारथी’ या त्यांच्या डिजिटल उपक्रमांसाठी हा पुरस्कार प्रदान करण्यात आला आहे. हे दोन्ही उपक्रम आरबीआयच्या इन-हाउस डेव्हलपर टीमने विकसित केले आहेत.
हेही वाचा..
हरमनप्रीतची खेळी निर्णायक ठरली
मोठ्या दौर्‍यावर कुटुंब सोबत असावी – विराट कोहली
पाक लष्कराच्या ताफ्यावर हल्ला; ९० सैनिक ठार झाल्याचा बलुच लिबरेशन आर्मीचा दावा
औरंगजेब क्रूर शासक होता, त्याची कबर उद्ध्वस्त करा
पुरस्कार समितीने मान्य केले की या डिजिटल उपक्रमांमुळे पेपर-बेस्ड सबमिशन मध्ये मोठी घट झाली आहे, ज्यामुळे आरबीआयच्या आंतरिक आणि बाह्य प्रक्रियांमध्ये लक्षणीय सुधारणा झाली आहे. ‘सारथी’ हा उपक्रम जानेवारी २०२३ मध्ये लाँच करण्यात आला होता. यामुळे आरबीआयच्या आंतरिक वर्कफ्लोचे डिजिटलायझेशन झाले आहे. कर्मचारी सुरक्षितपणे दस्तऐवज अपलोड व शेअर करू शकतात, ज्यामुळे रेकॉर्ड व्यवस्थापन सुधारले आहे. या प्रणालीमुळे डेटा विश्लेषणासाठी रिपोर्ट्स आणि डॅशबोर्ड उपलब्ध झाले आहेत.
याआधी आरबीआयच्या विविध विभागांमध्ये मॅन्युअल आणि डिजिटल प्रक्रियांचे मिश्रण होते, पण आता ‘सारथी’मुळे एकसंघ ग्लोबल रिपॉझिटरी तयार झाली आहे. ‘प्रवाह’ हा उपक्रम मे २०२४ मध्ये लाँच करण्यात आला. याचा उद्देश बाह्य युजर्सना आरबीआयकडे विनियामक अर्ज डिजिटल स्वरूपात सादर करण्यासाठी एक माध्यम उपलब्ध करून देणे हा आहे.
प्रवाह पोर्टलवरून सादर केलेले दस्तऐवज सारथी डेटाबेसला जोडले जातात, जिथे त्यावर केंद्रीकृत सायबर सुरक्षा प्रणाली आणि डिजिटल ट्रॅकिंगद्वारे प्रक्रिया केली जाते. आतापर्यंत प्रवाहने ७० पेक्षा जास्त विविध विनियामक अनुप्रयोग डिजिटल स्वरूपात आणले आहेत, जे आरबीआयच्या ९ विभागांसाठी फायदेशीर ठरले आहेत.
मे २०२४ मध्ये लॉन्च झाल्यापासून, २,००० हून अधिक अर्ज प्रवाह प्रणालीद्वारे सादर केले गेले, जे मासिक अर्जांमध्ये ८० % वाढ दर्शवते. आरबीआयच्या या डिजिटल उपक्रमांमुळे कार्यपद्धती अधिक पारदर्शक, जलद आणि कार्यक्षम झाली आहे. यामुळे बँकिंग आणि वित्तीय व्यवस्थापन अधिक डिजिटल होत आहे, जे भारताच्या आर्थिक प्रगतीस चालना देत आहे.
