गव्हाच्या शेतात आढळणारे ‘पित्तपापडा’ हे गवत अनेकांना सामान्य तण वाटते. पण प्रत्यक्षात हे एक विलक्षण औषधी वनस्पती आहे. आयुर्वेदाने या वनस्पतीला शरीरातील विविध विकारांवर गुणकारी ठरवले आहे. ही वनस्पती पचनसंस्था सुधारण्यात, ज्वर शमनात, जखम भरून काढण्यात आणि पित्त-वात-कफ दोष संतुलित करण्यात अत्यंत प्रभावी मानली जाते.
पित्तपापडाचे औषधी गुणधर्म
पित्तपापडा हा छोट्या उंचीचा असून त्याला लहान फुले येतात. परंतु या छोट्याशा वनस्पतीत असे घटक आहेत. जे अनेक आजारांवर रामबाण उपाय म्हणून काम करतात. राजस्थान, दिल्ली, उत्तर प्रदेश, पंजाब आणि बिहारमध्ये हे मोठ्या प्रमाणात आढळते. चरक संहिता आणि सुश्रुत संहिता या आयुर्वेदिक ग्रंथांमध्येही पित्तपापडाच्या गुणधर्मांचे उल्लेख आहेत.
पित्तशामक आणि ज्वरनाशक प्रभाव
आयुर्वेदानुसार, पित्तपापडामध्ये कटु (तिखट), तिक्त (कडू), शीतल (थंडावा देणारे) आणि लघु (सहज पचणारे) गुणधर्म असतात. पित्ताचा त्रास असणाऱ्यांसाठी हे विशेषतः उपयुक्त आहे. पित्तज्वर (पित्तामुळे होणारा ताप) बरा करण्यासाठी पित्तपापडाचे काढे तयार करून त्यात सुंठ मिसळून दिल्यास ताप लवकर उतरतो.
जखम व त्वचा समस्यांसाठी रामबाण
पित्तपापडाला प्राकृतिक अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटी-बॅक्टेरियल गुणधर्म आहेत. त्यामुळे कोणत्याही जखमेवर किंवा भाजलेल्या त्वचेवर याची पाने वाटून लावल्यास जखम लवकर भरते आणि जंतुसंसर्ग होत नाही. शरीरात आतून होणारी जळजळ दूर करण्यासाठीही या वनस्पतीचा रस उपयुक्त आहे.
डोळ्यांसाठी उपयुक्त
डोळ्यांच्या विकारांवरही पित्तपापडा उपयुक्त ठरतो. याच्या रसाचा लेप डोळ्यांभोवती लावल्याने डोळ्यांची सूज, डोळे येणे किंवा जळजळ कमी होते. मात्र, हा रस थेट डोळ्यांत टाकू नये.
तोंडाची दुर्गंधी आणि पचनसंस्थेसाठी लाभदायक
तोंडाच्या दुर्गंधीसाठी आणि दातांच्या आरोग्यासाठी पित्तपापडाचा काढा करून गुळण्या करणे फायदेशीर ठरते. तसेच हा काढा पोटाच्या जंतूंवर (कृमी) प्रभावी असून तो पचनसंस्थेसाठीही हितकारक आहे.
पचनसंस्था सुधारते आणि उलटी थांबवते
पित्तपापडाचा काढा विदंगासोबत घेतल्यास पोटातील जंतू नष्ट होतात आणि भूक सुधारते. तसेच सतत उलटी होत असल्यास, या वनस्पतीचा रस मधासोबत घेतल्याने उलटी थांबते.
हेही वाचा :
विग्नेश पुथुर पदार्पणाच्या सामन्यात चमकला!
विग्नेश पुथुर पदार्पणाच्या सामन्यात चमकला!
वैज्ञानिक मान्यता आणि आधुनिक वैद्यकशास्त्रात महत्त्व
आधुनिक संशोधनानुसारही पित्तपापडामध्ये रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्याचे गुणधर्म असल्याचे सिद्ध झाले आहे. त्यामुळे केवळ आयुर्वेदिक तज्ज्ञच नव्हे, तर आधुनिक डॉक्टरही या औषधी वनस्पतीचा सल्ला देतात.
निसर्गाने दिलेले एक अनमोल वरदान
पित्तपापडाचा उपयोग सर्व वयोगटातील लोकांसाठी फायदेशीर ठरतो. लहान मुलांपासून ते वृद्धांपर्यंत कोणालाही या औषधी वनस्पतीचा लाभ घेता येतो. हे वनस्पती वैद्यकशास्त्रातील एक नैसर्गिक खजिना असून, आपले आरोग्य सुदृढ ठेवण्यासाठी एक अनमोल देणगी आहे.
