इराक आता अल्पवयीन मुलींना विवाहासाठी परवानगी देण्यासाठी सज्ज आहे. शिवाय, घटस्फोट झाल्यास मुलींना कोणत्याही आर्थिक मदतीपासून किंवा पोटगीपासून वंचित ठेवले जाईल. मुलांचे हक्क हिरावले जातील. शरिया कायद्याशी संरेखित असलेल्या या हालचालींमागील हेतू, मुलींना कोणतेही प्रेमसंबंध ठेवण्यापासून परावृत्त करणे हा आहे.
इराक कायदेशीर ‘संमती’ वय १८ वरून ९ पर्यंत कमी करण्याच्या मार्गावर आहे. त्यामुळे पुरुषांना लहान मुलींशी लग्न करण्याची परवानगी मिळेल. देशाचा वैयक्तिक स्थिती कायदा रद्द करणारी एक दुरुस्ती इराकी संसदेद्वारे मंजूर केली जाणार आहे. त्याचे नियंत्रण रूढिवादी शिया मुस्लिम पक्षांच्या युतीद्वारे केले जाते. जेव्हा ते १९५९ मध्ये पहिल्यांदा सादर केले गेले तेव्हा कायदा त्याला कायदा १८८ असेही म्हणतात.
कायद्यातील दुसरी दुरुस्ती १६ सप्टेंबर रोजी मंजूर करण्यात आली. या दुरुस्तीमुळे कायदेशीर विवाहाचे वय कमी करण्यासोबतच वारसा हक्क, घटस्फोट आणि मुलांच्या ताब्याचे महिलांचे अधिकार संपुष्टात येतील. याव्यतिरिक्त कायदा रहिवाशांना नागरी न्यायपालिका किंवा धार्मिक प्राधिकरणाद्वारे कौटुंबिक बाबींवर निर्णय घेण्याचा पर्याय देईल. सरकारच्या म्हणण्यानुसार या प्रस्तावित दुरुस्तीचा उद्देश मुलींना “अनैतिक संबंधांपासून” वाचवण्यासाठी आहे.
हेही वाचा..
थकलेली, हुकलेली माणसं विधानसभेत पाठवून काय होणार, आग असलेली माणसं हवीत!
काँग्रेसकडून समाजात फूट, राष्ट्रीय शत्रूंविरोधात एकत्र येण्याची गरज!
लैंगिक शोषणाचे आरोप असलेल्या रेवन्नाचा जामीन अर्ज फेटाळला
तौकिर रझाने विष ओकले, आम्ही रस्त्यावर उतरलो तर तुमचा आत्मा थरथर कापेल!
राजकीय व्यवस्थेवर नियंत्रण ठेवणाऱ्या शिया धार्मिक संघटनांकडून इराकमध्ये महिलांच्या हक्कांवर दहा वर्षांपासून आक्रमण होत आहे. इराकमधील शिया पक्षांनी यापूर्वी वैयक्तिक दर्जाच्या कायद्यात सुधारणा करण्याचा प्रयत्न केला होता, परंतु २०१४ आणि २०१७ मध्ये त्यांचे प्रयत्न अयशस्वी झाले. तथापि, चथम हाऊसचे वरिष्ठ संशोधन सहकारी डॉ. रेनाड मन्सूर यांच्या म्हणण्यानुसार, युतीकडे सध्या प्रचंड संसदीय बहुमत आहे आणि ते कायदा संमत करण्यास तयार आहे. डॉ मन्सूर पुढे म्हणाले की, शिया इस्लामी संघटना मोठ्या राजकीय रणनीतीचा भाग म्हणून “त्यांची शक्ती मजबूत करण्यासाठी” आणि कायदेशीरपणा पुन्हा दावा करण्यासाठी प्रस्तावित दुरुस्तीचा वापर करत आहेत. दुरुस्ती संसदेसमोर मतदानासाठी केव्हा जाईल हे अद्याप स्पष्ट नाही, परंतु ते कोणत्याही क्षणी येऊ शकते, असे त्यांनी सांगितले.
इराकमध्ये शेजारच्या सौदी अरेबियासारखी पुरुष पालकत्व प्रणाली नाही. त्यात लग्न करण्यासारखे महत्त्वपूर्ण निर्णय घेण्यापूर्वी स्त्रियांना पती, वडील किंवा पुरुष पालकांकडून संमती घेणे आवश्यक आहे. हे सर्व बदलणार आहे आणि हे राष्ट्र लवकरच तालिबान शासित अफगाणिस्तान सारखे होऊ शकते. कोऑर्डिनेशन फ्रेमवर्क, इराणशी संबंध असलेल्या गटांची राजकीय युती, २०२१ पासून इराकी राजकीय व्यवस्थेवर नियंत्रण ठेवत आहे. त्यांनी समलैंगिक आणि ट्रान्सजेंडर यांना गुन्हेगार ठरवणे आणि धार्मिक सुट्ट्या स्वीकारणे यासह शरिया कायद्यावर आधारित अनेक कायदे लागू केले आहेत.
प्रशासनाच्या मते प्रस्तावित दुरुस्ती तरुण मुलींचे “संरक्षण” करण्याचा प्रयत्न करते आणि शरिया कायद्याच्या व्याख्याशी सुसंगत आहे. इराकी महिला संघटनांच्या आक्षेपानंतरही प्रशासन कायदा पास करेल अशी अपेक्षा आहे. कारण त्यांच्याकडे विधानसभेचे बहुमत आहे.
इराकमधील सामाजिक आणि कौटुंबिक जीवनाचा कायदेशीर पाया ठरविणारा नागरी संहिता, वैयक्तिक स्थिती कायदा (PSL) मध्ये प्रस्तावित बदल, इराकी व्यक्तींना त्यांनी विवाहित असताना दोन पर्याय दिले, ते सांप्रदायिक प्राधान्यांवर आधारित नियम किंवा आधुनिक यापैकी निवडू शकतात. प्रामुख्याने धर्मनिरपेक्ष कायदा. तथापि, या प्रकरणात शेवटचे म्हणणे एकट्या पुरुषांचे असेल. या कल्पनेने धार्मिक फूट वाढवण्याबरोबरच महिला आणि मुलांच्या हक्कांच्या भविष्याविषयी महत्त्वपूर्ण चिंता निर्माण केली आहे.
१९५९ मध्ये दत्तक घेतलेल्या पीएसएलने महिला आणि मुलांचे मानवी हक्क तसेच सर्व धर्मांना लागू होणाऱ्या इस्लामिक नियमांचा विचार करून समाजातील प्रत्येक घटकाला एकाच संहितेखाली एकत्र आणले. मुलांचा ताबा, वारसा आणि पोटगी यांचा समावेश करणारे लेख मुले आणि महिलांच्या कल्याणावर केंद्रित होते आणि लग्नाचे वय १८ ठेवले होते. शिवाय, कौटुंबिक बाबींवर अधिकारक्षेत्रात एकसमानता टिकवून ठेवण्यासाठी, सर्व विवाहांना राज्य न्यायालयीन व्यवस्थेतील न्यायाधीशासमोर करारबद्ध करणे आवश्यक होते अन्यथा युनियन बेकायदेशीर मानले जात असे.
नुकत्याच प्रस्तावित केलेल्या सुधारणेमुळे मजबूत चेक आणि बॅलन्स आणि केंद्रीकृत उत्तरदायित्व कमी होते जे पूर्वी व्यवहार्य होते. हा कायदा कौटुंबिक कायदा अनियंत्रित बनवेल आणि कौटुंबिक समस्यांवर निर्णय घेण्याचे अधिकार सर्वच नाही तर मौलवींना देऊन मानवी हक्क तसेच सामाजिक परिणाम काढून टाकेल. बालविवाहाचे कायदेशीरकरण हा प्रस्तावित दुरुस्तीचा सर्वात महत्त्वाचा परिणाम आहे. सध्याचे पीएसएल १८ हे कायदेशीर विवाह वय असल्याचे नमूद करते. ही दुरुस्ती मंजूर झाल्यास नऊ वर्षांच्या मुली कायदेशीररित्या विवाह करू शकतील. इराकमध्ये बालविवाह ही एक महत्त्वाची सामाजिक समस्या आहे. युनायटेड नेशन्स इंटरनॅशनल चिल्ड्रेन्स इमर्जन्सी फंड (UNICEF) च्या आधारे २८ % मुलींचे लग्न सध्याचे कायदेशीर वय गाठण्याआधीच झाले आहे.
