भारतामध्ये ग्लोबल कॅपेबिलिटी सेंटर्स (जीसीसी) सतत वाढत आहेत आणि त्यांचा भर नवीकरणीय ऊर्जा क्षेत्रावर आहे. अपस्ट्रीम, मिडस्ट्रीम आणि डाउनस्ट्रीममध्ये ऑफशोअरिंगच्या संधीही वेगाने वाढत आहेत. भारतामध्ये तेल व वायू, वीज आणि युटिलिटी, नवीकरणीय ऊर्जा व खाणकाम क्षेत्रावर लक्ष केंद्रित करणाऱ्या जीसीसीमध्ये लक्षणीय वाढ होत आहे.
जगभरात भारत हा आघाडीचा जीसीसी गंतव्यस्थान आहे. तसेच, कोणत्याही संस्थेच्या जीसीसी प्रवासासाठी भारत एक पसंतीचा पर्याय मानला जातो. बेंगळुरू, मुंबई, पुणे, दिल्ली-एनसीआर, हैदराबाद, चेन्नई आणि इतर अनेक शहरांमध्ये जीसीसीसाठी विविध पर्याय उपलब्ध आहेत. ईवायच्या ताज्या अहवालानुसार, “भारतामध्ये वाढणाऱ्या जीसीसी आणि विस्तृत ऊर्जा क्षेत्रामधील दरी भरून काढणे ‘सिंक्रोनायझेशन’ आणि नवोन्मेष दाखवते. सध्या भारतात ३० पेक्षा अधिक ऊर्जा क्षेत्रातील जीसीसी कार्यरत आहेत, जे संपूर्ण देशात विखुरलेले आहेत. हे जीसीसी डिजिटल परिवर्तन आणि ऑटोमेशनच्या माध्यमातून नवकल्पना पुढे नेत आहेत.”
हेही वाचा..
मुजफ्फरपूरमध्ये पती ठरला हैवान
शिरोमणी अकाली दलला मिळणार नवा अध्यक्ष
बीजापूरमध्ये सुरक्षा दल आणि नक्षलवाद्यांमध्ये चकमकीत काय घडले ?
ऊर्जा उद्योगातील आघाडीचे नेते बेंगळुरू, चेन्नई आणि पुणे यांसारख्या शहरांमध्ये आपली सशक्त उपस्थिती प्रस्थापित करत आहेत. हे कॉर्पोरेशन भारताची क्षमता वापरत आहेत, ज्यामुळे त्यांच्या ऑपरेशन्समध्ये सुलभता येत आहे आणि ऊर्जा निर्मिती व वितरण प्रक्रियांमध्ये सुधारणा होत आहे. भारताचे ऊर्जा क्षेत्र विविध आणि कुशल कार्यबलाद्वारे चालवले जाते, जिथे दरवर्षी सुमारे २.५ मिलियन एसटीईएम पदवीधर आणि १.५ मिलियन अभियंता पदवीधर होतात.
ईवायच्या संशोधनानुसार, एनर्जी जीसीसीमध्ये २०,००० हून अधिक कर्मचारी कार्यरत आहेत, जे नवोन्मेष आणि वाढत्या ऊर्जा मागणांना पूर्ण करण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावत आहेत. नवीकरणीय ऊर्जा क्षेत्रामध्ये लक्षणीय वाढ दिसून येत आहे. एप्रिल २०२३ पर्यंत भारताची पवन ऊर्जा क्षमता ४२.८ गीगावॅटपर्यंत पोहोचली असून, ती २०३० पर्यंत ६३ गीगावॅटपर्यंत वाढण्याचा अंदाज आहे.
बेंगळुरू हे टर्बाइन मायक्रो-साइटिंग, जीआयएस मॅपिंग आणि अ‍ॅरोडायनामिक मॉडेलिंगमध्ये कुशल व्यावसायिकांसाठी केंद्रबिंदू बनत आहे. याशिवाय, हायड्रोजन ऊर्जा क्षेत्रातही गती आली असून, मुंबई, पुणे, अहमदाबाद आणि चेन्नई येथे प्रमुख प्रतिभेचे केंद्र विकसित झाले आहे. अहवालात म्हटले आहे, “भारताच्या ऊर्जा क्षेत्रात जीसीसीसाठी भविष्य उज्ज्वल आहे. नव्या कंपन्यांना येथे अनुकूल व्यावसायिक वातावरण आणि कुशल कार्यबलाचा लाभ घेण्याची संधी आहे.”
भारतातील जीसीसी मार्केटने भरीव वाढ नोंदवली आहे. याचा बाजार आकार ६४ अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचला असून, वित्त वर्ष २०१९-२०२४ दरम्यान ९.८ टक्के सीएजीआरची नोंद झाली आहे. सध्या भारतात १,७०० पेक्षा अधिक जीसीसी आहेत, जे १.९ मिलियनहून अधिक लोकांना रोजगार देतात आणि जागतिक जीसीसीमध्ये ५५ टक्के हिस्सा राखतात. २०२३ पर्यंत हा आकडा वाढून २,२०० ते २,५०० जीसीसीपर्यंत जाईल, बाजार आकार ११० अब्ज डॉलर्स होईल आणि रोजगार २.८ मिलियनपर्यंत वाढेल, असा अंदाज आहे.
