प्राचीन आयुर्वेदिक ग्रंथांमध्ये वर्णन केलेल्या असंख्य औषधी वनस्पतींपैकी बाकुची ही एक विशेष महत्त्वाची वनस्पती आहे. हिला बावची किंवा बकुची असेही म्हणतात. आयुर्वेद, सिद्ध आणि युनानी अशा पारंपरिक चिकित्सा पद्धतींमध्ये बाकुचीचा वापर त्वचाविकारांपासून ते कर्करोगासारख्या गंभीर आजारांपर्यंत उपचारासाठी केला जातो.
रिसर्चगेटच्या ऑक्टोबर २०२१ मधील एका संशोधनानुसार, बाकुची विशेषतः त्वचारोगांवरील उपचारासाठी प्रसिद्ध आहे. तिच्या बियांमध्ये psoralen नावाचा सक्रिय घटक असतो, जो सूर्यप्रकाशाच्या संपर्कात आल्यावर मेलानिन निर्मितीला उत्तेजन देतो. त्यामुळे पांढरे डाग (व्हिटिलिगो), सोरायसिस, एक्झिमा, व खाजखुजली यांसारख्या त्वचा समस्यांमध्ये आराम मिळतो. बाकुचीचे तेल त्वचेवर लावल्याने त्वचा उजळते आणि संसर्ग कमी होतो.
हेही वाचा..
दिव्यांग पित्याच्या मुलीला पीएम-जेएवाय अंतर्गत मिळाले उपचार
ऊर्जा क्षेत्रावर केंद्रित जीसीसीमध्ये मोठी वाढ
आयुर्वेदात बाकुचीला कफ-वात शामक मानले जाते आणि ती दीपन (भूक वाढवणारी), पाचन सुधारक, रक्तशोधक आणि वृष्य (प्रजनन क्षमता वाढवणारी) औषधी म्हणून वर्णन केली आहे. ही वनस्पती यकृत विकार, मूळव्याध, आतड्यांतील कृमी, जखमा आणि मूत्रविकारांमध्ये उपयोगी मानली जाते.
बाकुची हाडे मजबूत करण्यात मदत करते. यात अँटी-ऑक्सिडंट आणि अँटी-इन्फ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, जे हाडे आणि सांध्यांमधील सूज कमी करण्यास मदत करतात. गठिया आणि ऑस्टिओपोरोसिससारख्या आजारांमध्ये बाकुची उपयोगी ठरते. अलीकडील काही संशोधनांनुसार, बाकुचीमध्ये असे काही घटक आढळले आहेत जे कर्करोग पेशींच्या वाढीला आळा घालू शकतात. याशिवाय, बाकुची ब्लड शुगर लेव्हल नियंत्रित करण्यासही मदत करू शकते, त्यामुळे ती मधुमेहाच्या रुग्णांसाठीही उपयुक्त ठरू शकते. तरीदेखील, बाकुची ही नैसर्गिक औषधी असली तरी तिचा अतिरेकाने वापर किंवा वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय सेवन केल्यास शरीरावर दुष्परिणाम होऊ शकतात. विशेषतः तिचा त्वचेवर थेट वापर फोटोसेंसिटिव्हिटी (धूपामुळे त्वचा जळजळणे) यासारख्या समस्या निर्माण करू शकतो. त्यामुळे बाकुचीचा वापर केवळ विशेषज्ञ आयुर्वेदाचार्य किंवा डॉक्टरांच्या सल्ल्यानेच करावा.
